واژهٔ ايران به پارسي باستان «آئيريانا»، و برگرفته از كلمه «آريانام خَشَترام» و به معناي «سرزمين آرياييان» است كه در گذر زمان به ايرانشهر و سپس در دورهٔ ساساني به ايران تبديل شده‌است.
واژهٔ «آريا» در زبان‌هاي اوستايي، پارسي باستان و سانسكريت به ترتيب به شكل‌هاي «اَيريه»، «اَريه»، «آريه» به كار رفته‌است. همچنين در زبان سنسكريت «اريه» به معني سَروَر و مهتر و «آريكه» به معني مَردِ شايستهٔ بزرگداشت و حرمت است و آريايي به زبان اوستايي «ائيرين» و به زبان پهلوي و پارسي دري «اير» خوانده مي‌شود و ايرج به زبان آريايي است. اير در واژه به‌معني «آزاده» و جمع آن «ايران» به‌معني «آزادگان» است.
«ايران» در واژه به معني «سرزمين آرياييان» است و مدّت‌ها پيش از اسلام نيز نام بومي آن ايران، اِران، يا ايرانشهر بود.، البته از ۶۰۰ سال پيش از ميلاد تا ۱۳۱۴ (۱۹۳۵) در ميان اروپاييان با نام «پرشيا» شناخته مي‌شد. كه در سال ۱۳۱۴ در شرف تأسيس جامعه ملل با درخواست رسمي رضاشاه پهلوي همان نام بومي كشور (ايران) در عرصهٔ جهاني هم به كار برده شد. نام «پرشيا» همچنان برابر نام ايران است و در زبان‌هاي اروپايي به دليل سابقه تاريخي - فرهنگي‌اش كاربرد دارد، اما در اخبار سياسي بيشتر نام ايران به كار برده مي‌شود.